Van: Doğu Anadolu’nun Gözbebeği
Van, Türkiye'nin doğusunda, Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan tarihi ve kültürel zenginlikleriyle dikkat çeken bir şehirdir. 2023 yılı itibarıyla 1.127.612 nüfusa sahip olan şehir, 20.921 km²'lik yüzölçümü ile Türkiye'nin en büyük illerinden biridir. Van, tarihi, doğal güzellikleri ve kültürel mirasıyla hem yerli hem de yabancı turistlerin ilgisini çeker.
Tarihî Derinlik
Van, Anadolu'nun en büyük kapalı havzası olan Van Gölü kıyısında, verimli topraklara ve bol su kaynaklarına sahip bir yerleşimdir. Bu nedenle tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır.
Van, M.Ö. 5000-3000 yıllarına kadar uzanan bir geçmişe sahiptir. M.Ö. 2000 civarında Hurriler bölgeye yerleşmiş, daha sonra M.Ö. 900'lerde Urartular, başkentlerini Tuşba (Van) yaparak bölgede egemenlik kurmuştur. Urartular M.Ö. 612'ye kadar Van ve çevresinde hüküm sürmüş, Asurlular Van Kalesi'ni ele geçirdikten sonra Rusahinili (Toprakkale) şehrini kurmuşlardır. M.Ö. 612'de Medler Urartu Krallığı'nı sonlandırmıştır.
Medler'in yerini Persler almış ve ardından Makedonya Kralı Büyük İskender ve Partlar bölgeye egemen olmuştur. Romalılar ve Sasaniler de Van'ı elinde bulundurmuş, sonrasında Bizans egemenliği başlamıştır. 644 yılında Müslümanlar Bizans'ı yenerek bölgeyi ele geçirmiş, Emevi ve Abbâsîler döneminde de bu hakimiyet devam etmiştir. Ermeniler, kısa bir süre Van çevresinde bir krallık kurmuş ve Akdamar Kilisesi'ni yaptırmışlardır.
1071 Malazgirt Zaferi'nden sonra Van, Büyük Selçuklular'ın egemenliğine girmiştir. Daha sonra Eyyübilere, Karakoyunlulara ve Akkoyunlulara bağlı olmuştur. 1548'de Osmanlılar, Safeviler'e karşı zafer kazanarak Van'ı fethetmiş, 1555'te Amasya Antlaşması ile bu fetih kesinleşmiştir. Osmanlı döneminde Van, Van Beylerbeyliği'ne bağlıydı ve bu dönemde önemli camiler inşa edilmiştir.
XIX. yüzyılın sonlarında Ermeniler, Rusların desteğiyle isyan etmiş ve 1915'te Van'da büyük bir katliam gerçekleştirilmiştir. Ruslar, 1915'te Van'ı işgal etmiş, ancak Türk ordusu 1918'de şehri kurtarmıştır. 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması ile Ruslar Van'ı terk etmiştir. 1923'te ise şehir yeniden inşa edilmeye başlanmıştır.
Van isminin kaynağı ise kesin olarak bilinmemektedir. Evliya Çelebi, Büyük İskender'in Van Kalesi'ndeki "Vank" adlı mabedden esinlenerek bu ismi verdiğini söylese de, daha yaygın görüş Urartuca "Biane" veya "Viane" isminden türediğidir.
Gezilecek Yerler ve Tarihi Mekanlar
Van Gölü
Türkiye'nin en büyük gölü olan Van Gölü, aynı zamanda dünyadaki en geniş sodalı göldür. Van ve Bitlis illeri arasında yer alan bu volkanik set gölü, Nemrut Dağı'nın patlamasıyla oluşmuştur. Göl, efsanevi canavar hikayeleri ve çok sayıda balık türüyle ünlüdür. Van seyahatlerinin ilk durağı olan Van Gölü’nü keşfetmek için yıl boyunca düzenlenen tekne turlarına katılabilirsiniz.
Muradiye Şelalesi
Van’ın Muradiye ilçesinde yer alan Muradiye Şelalesi, Van Gölü’nü besleyen önemli kaynaklardan biridir ve mutlaka görülmesi gereken doğal güzelliklerdendir.
Hoşap Kalesi
Van’ın Gürpınar ilçesinde yer alan Hoşap Kalesi, 1643 yılında inşa edilmiştir. Hem tarihi hem de coğrafi açıdan önemli bir yapıdır. Osmanlılar döneminde ileri uç karakolu olarak kullanılan kale, Anadolu ile İran arasında bir köprü işlevi görmüştür.
Edremit Kız Kalesi Seyir Terası
3 bin yıllık geçmişiyle Edremit Kız Kalesi Seyir Terası, Van Gölü’nün muazzam manzarasına sahip bir panoramik noktadır. Urartular döneminden kalma bu alan, Van’ın geleneksel yemeklerinin tadılabileceği restoranlar ve kafelerle çevrilidir.
Van Kalesi
Urartular döneminde inşa edilen Van Kalesi, 9. yüzyıla kadar uzanan köklü tarihiyle, bölgedeki en dikkat çekici yapılardan biridir. Van Gölü’nün yanında yer alan kale, Urartular’a ait yazıtlar ve diğer tarihi eserlerle zenginleşmiştir.
Akdamar Adası ve Kilisesi
Van Gölü üzerinde yer alan Akdamar Adası’nda bulunan 10. yüzyıldan kalma Akdamar Kilisesi, Ermeni Kralı I. Gagik tarafından yaptırılmıştır. 2007 yılında restorasyonu tamamlanan kilise, hem mimari hem de kültürel öneme sahiptir.
St. Bartholomeus Kilisesi
Büyük Zap Vadisi’ne bakan St. Bartholomeus Kilisesi, 13. yüzyılda inşa edilmiştir. Kilise, mimari açıdan ilgi çekici olup, 4 mevsim boyunca ziyaretçilerini ağırlar.
Toprakkale
Van Ovası’nda yer alan Toprakkale, Urartu Kralı II. Rusa tarafından kurulmuş ve Urartu Krallığı’nın ikinci başkenti olmuştur. Burada yapılan kazılardan çıkarılan eserler, çeşitli müzelerde sergilenmektedir.
Van Müzesi
Van Müzesi, Urartular döneminden pek çok eseri barındıran geniş bir koleksiyona sahiptir. 2019 yılından beri tam kapasiteyle hizmet veren müze, 16 sergi salonuyla ziyaretçilerini bekliyor.
Yedi Kilise
Yedi Kilise, 8. yüzyılda Ermeni Kralı Senekim tarafından yaptırılan, 5 kilise, bir jamaton, bir çan kulesi ve bir kütüphaneden oluşan önemli bir Hıristiyan manastırıdır.
Çarpanak Kilisesi
Van’ın Çarpanak Adası’nda bulunan bu kilise, St. Jean’a adanmış ve tarihi açıdan önemli bir yapıdır. Kilise, yabancı turistlerin ilgisini çeker ve ücretsiz olarak ziyaret edilebilir.
Hüsrev Paşa Camii
Hüsrev Paşa Camii, 1567’de II. Selim döneminde inşa edilmiştir. Van Beylerbeyi Köse Hüsrev Bey tarafından yaptırılan cami, Osmanlı döneminin önemli yapılarından biridir.
Şeytan Köprüsü
Muradiye ilçesinde yer alan Şeytan Köprüsü, Bendimahi Çayı üzerinde 19. yüzyıldan kalma bir yapıdır. Yaklaşık 15 metre uzunluğunda ve 3 metre genişliğindedir, etrafında çay bahçeleri ve kafeler bulunur.
Erçek Gölü
Van Gölü’nün yakınlarında yer alan Erçek Gölü, flamingo gibi kuş türlerinin yaşam alanıdır. Tuzlu ve sodalı su yapısına sahip olan bu göl, kuş gözlemcilerinin ilgisini çeker.
Vanadokya Peri Bacaları
Vanadokya Peri Bacaları, Kapadokya’yı çağrıştıran etkileyici kaya yapılarıyla dikkat çeker. Yiğit Dağı'ndan püskürttüğü kayaçların aşınması sonucu oluşmuş olan bu bölge, 17 bin peri bacasına ev sahipliği yapmaktadır.
Ayanis Kalesi
Urartular dönemine ait Ayanis Kalesi, Van Gölü’ne 250 metre yükseklikte yer alır. Urartu Krallığı’nın son kalesi olan bu yapı, tarihi ve manzarasıyla önemli bir turistik yerdir.
Zeril Köprüsü
Çatak ilçesinde yer alan Zeril Köprüsü, Osmanlı dönemine ait bir yapıdır. 17. veya 18. yüzyılda inşa edilen köprü, ahlat taşından yapılmış olup hala aktif olarak kullanılmaktadır.
Van Kedisi Evi
Van Kedisi Evi, Van kedileri hakkında bilgi edinmek isteyenler için harika bir yerdir. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi bünyesinde bulunan bu yapıda, yaklaşık 100 Van kedisi yaşamaktadır.
Gastronomi
Keledoş: Kuşbaşı et, mercimek, buğday, nohut, çökelek, pazı, sarımsak ve baharatlardan oluşan bu yemek, hem yaz hem de kış aylarında tercih edilir. Genellikle evlerde hazırlanır.
Tandır Balığı: Van Gölü'ne özgü balık, tuzlanıp tandırda pişirilerek servis edilir. Yanında yeşil soğan ve ayranla sunulur.
Sengeser: Mercimek ve soğanın buluştuğu, baharatlarla tatlandırılmış hafif bir yemek. Özellikle kışın tercih edilir.
Kürt Köftesi: İnce bulgur, yumurta, baharatlar ve yoğurtlu sosla yapılan köfte, et içermeyen vejetaryen bir alternatiftir.
Tuzlu Balık: İnci kefali, tuzlanarak 3 gün bekletilip, kızartılır. Yanında ayran aşı veya bulgur pilavı ile sunulur.
Bulgur Aşı: Bulgur, yeşil mercimek, patates ve kemik suyu ile yapılan doyurucu bir yemek. Genellikle akşamları tüketilir.
Pestili Lahana Dolması: Lahana içine kıyma, pirinç ve erik pestili konarak yapılan, ekşi ve aromatik bir dolma çeşidi.
Etli Köfte: Kıyma, bulgur, pirinç ve otlarla yapılan köfte, sulu ve lezzetli bir yemektir.
Erişte Pilavı: Yazın yapılan erişte, kış aylarında pilav olarak tüketilir. Yanında genellikle bir ana yemekle servis edilir.
Çiriş Mıhlası: İlkbaharda toplanan çiriş otları, kayganakla kızartılıp, üzerine eklenerek sunulur. Sağlık açısından faydalıdır.
Helise: Buğday ve tavukla yapılan, üzerine baharatlı yağ dökülerek servis edilen bir yemek.
Piti: Ciğer, arpacık soğan ve baharatlarla yapılan, özellikle kışın tercih edilen bir yemektir.
Murtuğa: Yumurtalı ve unlu bir omlet çeşidi, genellikle kahvaltılarda tüketilir.
Van Çöreği: Hamur işi olan çörek, tereyağı ve cevizle yapılır ve kahvaltılarda çok tercih edilir.
Van Otlu Peyniri: Yabani sarımsak ve kekik kokulu, sarı renkteki peynir, kahvaltılarda sıklıkla yer alır.
Kavut: Kavrulmuş un, bal, pekmez ve tereyağından yapılan, kahvaltıda tercih edilen enerjik bir lezzet.
Ekonomi ve Geçim Kaynakları
Van ekonomisi, tarım, hayvancılık ve hayvansal ürünlerin işlenmesine dayalı bir yapıya sahiptir. Faal nüfusun %77'si tarım sektöründe çalışmaktadır
Tarım: Van'ın engebeli arazisi ve sert kışları, bitki üretimini sınırlasa da, Van Gölü çevresinin daha ılıman iklimi sayesinde tahıl ve sebze üretimi yapılır. Ekilebilir alanların yalnızca %20'sinde sulama yapılabilir. Başlıca ürünler arasında buğday, arpa, çavdar, fasulye, şekerpancarı ve patates bulunur. Van Gölü çevresinde ise domates, taze fasulye, karpuz ve kavun yetiştirilmektedir. Ayrıca ceviz, elma, armut ve kayısı gibi meyveler de yetişir.
Hayvancılık: Van, Türkiye'nin en fazla hayvan besleyen illerinden biridir. Koyun sayısı bakımından Konya'dan sonra ikinci sıradadır. Mer'a hayvancılığı yaygındır ve Van'da Türkiye'deki koyun varlığının %5,5'i bulunur. Ayrıca arıcılık da gelişmiştir.
Balıkçılık: Van'da göllerin sodalı yapısı nedeniyle balık türleri sınırlıdır. Ancak akarsularda sazan, karabalık ve kayabalığı, Van Gölü'nde ise inci kefali bulunur.
Ormancılık: Van, orman bakımından fakirdir ve il topraklarının yalnızca %2'si ormanlarla kaplıdır. Orman ürünleri, sanayi üretimi ve yakacak odunu açısından yetersizdir.
Madencilik: Van'da çıkarılan başlıca madenler arasında demir, soda, tuz, perlit, jips, kömür ve kükürt yer alır. Sovyetler Birliği döneminde, Ruslar Muradiye ilçesinde günde 1 ton petrol çıkarmıştır. Özalp ve Erçek bölgelerinde hâlen petrol arama çalışmaları devam etmektedir.
Sanayi: Sanayi, Van'da yeni gelişmeye başlamaktadır. Mevcut fabrikalar, tarım ve hayvansal ürünleri işleyen tesislerden oluşur. 10 veya daha fazla işçi çalıştıran iş yeri sayısı 40'a, 2-9 işçi çalıştıran iş yeri sayısı ise 400'e yaklaşır. Başlıca fabrikalar arasında Van Çimento Fabrikası, yem fabrikası, et kombinası, peynir ve tereyağ fabrikası, çivi fabrikası, plastik boru fabrikası, tuğla fabrikası, yün ipliği fabrikası ve un fabrikaları yer alır.
Van, hem tarihî hem de doğal güzellikleriyle eşsiz bir şehirdir. Van Kalesi, Akdamar Adası, Nemrut Dağı gibi önemli ziyaret noktaları, şehre gelenleri adeta tarihin derinliklerine götürmektedir. Zengin mutfağı, kültürel etkinlikleri ve geleneksel zanaatlarıyla Van, keşfetmeye değer bir destinasyondur. Doğu Anadolu’nun bu gizemli şehri, misafirlerine unutulmaz bir deneyim sunmaktadır.
Mihrimah E-Ticaret ve Turizm Şirketi, Türkiye ve dünya çapında her türlü turistik turu sağlayarak, sizleri unutulmaz bir seyahat deneyimi yaşamaya davet etmektedir. Van’ın tarihi ve doğal güzelliklerini keşfetmek, bu şehri en iyi şekilde deneyimlemek için Mihrimah E-Ticaret ve Turizm Şirketi ile seyahatinizi planlayın. Mihrimah, tüm Türkiye’de anlaşmalı olduğu otellerde size konaklama hizmeti sunarak, konforlu bir tatil geçirmenizi ve keyif almanızı sağlar. Van’ın eşsiz güzelliklerini keşfetmeye hazır olun, Mihrimah ile seyahatiniz bir ömre değer olacak!