Erzurum: Doğu Anadolu'nun Yüksekleri ve Tarihi Mirası
Erzurum, Türkiye’nin Doğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan ve zengin tarihi, kültürel mirası ve doğal güzellikleri ile öne çıkan bir ildir. Erzurum, 2023 yılı itibarıyla yaklaşık 749.993 nüfusa sahip olup, 25.005 km² yüzölçümü ile bölgenin en büyük illerindendir. Erzurum, yüksek rakımlı dağları, kış turizmi ve tarihî önemiyle Türkiye’nin önemli şehirlerinden biridir.
Tarihî Derinlik
Erzurum, tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Bölge, eski yerleşim alanlarından biri olarak MÖ 4000'lere kadar uzanır. Hattiler, Hititler, Hurriler, Urartular gibi pek çok uygarlık bu bölgedeki yerleşimlere hakim olmuştur. Erzurum Ovası yakınlarında Karaz, Pulur, Tufanç gibi höyüklerden önemli arkeolojik buluntular elde edilmiştir.
Erzurum, Roma İmparatoru Theodosius döneminde gelişmeye başlamış, Roma ve Bizans dönemlerinde stratejik bir şehir olmuştur. Theodosiopolis olarak bilinen şehir, 642 yılında Araplar tarafından fethedilmiştir. 11. yüzyılda Selçukluların egemenliğine girmiş, 1071 Malazgirt Zaferi’nden sonra Saltuklu Beyliği kurulmuştur. Selçuklular sonrası 1202’de Erzurum, Anadolu Selçukluları tarafından ele geçirilmiştir.
1230’da Selçuklu topraklarında Moğolların tehdidiyle Erzurum, önemli bir savunma noktası haline gelmiş ve 1242’de Moğollar tarafından fethedilmiştir. Erzurum, sonraki yıllarda İlhanlılar'ın hâkimiyetine girmiştir.
Erzurum, Osmanlı dönemi boyunca stratejik önemi nedeniyle sürekli savaşlara ve tahribata sahne olmuştur. İlhanlılar sonrası çeşitli beylikler arasında mücadelelere ev sahipliği yapmış, 1518'de Osmanlı egemenliğine girmiştir. Kanuni Sultan Süleyman döneminde şehrin imarına başlanmış, 16. yüzyıldan itibaren Osmanlı için önemli bir askerî üs haline gelmiştir. 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı'nda Ruslar, Erzurum'u bir süre işgal etmiştir. 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında ise şehir tekrar Ruslar tarafından ele geçirilmiş, ancak 1878 Berlin Antlaşması ile Osmanlı'ya geri verilmiştir. Bu dönemde Erzurum, Rus ve İran sınırına yakın olması nedeniyle savunma hatlarıyla takviye edilmiştir.
I. Dünya Savaşı'nda Erzurum, 1916'da Ruslar tarafından tekrar işgal edilmiştir. Ancak 1917'de Ruslar çekildikten sonra, şehirdeki Ermeniler Türk halkına yönelik saldırılar düzenlemiştir. 1918'de Kâzım Karabekir Paşa komutasındaki Türk ordusu, Erzurum'u Ermenilerden temizlemiştir. 1919'da Erzurum Kongresi toplanarak, Mustafa Kemal Paşa başkanlığında Milli Mücadele'nin ilk adımları atılmıştır. Erzurum, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşunda önemli bir rol oynamış ve vatanın kurtuluşunda şerefli görevini yerine getirmiştir.
Gezilecek Yerler ve Tarihi Mekanlar
Çifte Minareli Medrese
Erzurum’un simgelerinden biri olan Çifte Minareli Medrese, 13. yüzyılda Selçuklular döneminde yapılmıştır. Alaaddin Keykubad’ın kızı Hundi Hatun tarafından inşa ettirilen medrese, etkileyici taş kabartmalar ve Orta Asya simgeleriyle süslüdür. Selçuklu mimarisinin klasik örneklerinden biridir.
Palandöken Kayak Merkezi
Türkiye’nin popüler kış tatili merkezlerinden biri olan Palandöken Kayak Merkezi, 3125 metre yüksekliğindeki Palandöken Dağı eteklerinde yer alır. 1993 yılında açılan merkez, dünya standartlarında kayak pistleri, telesiyejler ve diğer olanaklarla her seviyedeki kayakçıya hizmet vermektedir. Aynı zamanda fotoğrafçılar için mükemmel manzaralar sunar.
Tortum Şelalesi
Türkiye’nin en büyük, dünyanın ise üçüncü büyük şelalesi olan Tortum Şelalesi, 48 metre yüksekliği ve 21 metre genişliğiyle etkileyicidir. Trekking ve doğa yürüyüşleri için popüler bir alandır. Etrafında yeme içme mekanları da bulunur.
Üç Kümbetler
12-14. yüzyıllarda inşa edilen Üç Kümbetler, Erzurum’un simgesel anıt mezarlarından biridir. Kesme taşlarla yapılan bu yapılar, sekizgen planlıdır ve Orta Asya Türk takvimindeki sembollerle süslenmiştir.
Narman Peri Bacaları
Erzurum’un Narman ilçesinde bulunan bu doğal oluşumlar, Kapadokya’dakilere benzer şekilde kırmızı renkli peri bacalarıdır. Milyonlarca yıl süren rüzgar ve yağmur etkisiyle şekillenmiş olan bu alan, fotoğrafçılar için ideal bir yerdir. UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'nde yer alır.
İspir Yedigöller
Ovit Dağı’nın güney yamaçlarında bulunan İspir Yedigöller, volkanik bir alandır ve her mevsim doğal güzellikler sunar. 11 gölden oluşan bölge, trekking ve dağcılık gibi açık hava etkinlikleri için uygundur.
Yakutiye Medresesi
1310 yılında inşa edilen Yakutiye Medresesi, Anadolu’daki en büyük kapalı avluya sahip bir yapıdır. Uzun yıllar din eğitimi verilen medrese, şu anda etnografya müzesi olarak hizmet vermektedir.
Çoruh Nehri ve Çoruh Vadisi
Erzurum’un kuzeyinde yer alan Çoruh Nehri, dünyanın en hızlı akan nehirlerinden biridir. Çevresindeki trekking parkurları ve rafting gibi su sporlarıyla ünlüdür. Ayrıca, nadir kuş türlerine ev sahipliği yapmaktadır.
Ata Park Botanik Bahçesi
Türkiye’nin en yüksek rakımlı botanik bahçesi olan Ata Park, 1850 metre yüksekliktedir. 350 bin metrekarelik alanda, 150’den fazla bitki türü bulunur. Bahçede yürüyüş yapabilir, sanatsal etkinliklere katılabilirsiniz. Çocuklar için küçük bir hayvanat bahçesi de mevcuttur.
Oltu Kalesi
Doğu Anadolu Bölgesi’nin en eski kalelerinden biri olan Oltu Kalesi, M.Ö. 4. yüzyılda inşa edilmiştir. Urartular dönemine ait bu kale, günümüze kadar pek çok medeniyetin izlerini taşır. Bizans, Selçuklu, Akkoyunlu, Karakoyunlu ve Osmanlı dönemlerine ait yapılar, kalede görülebilir. 1999 yılında restorasyon çalışmalarıyla turizme kazandırılmış olan Oltu Kalesi, gözetleme kuleleri, asker odaları ve hamam gibi bölümleri içerir. Erzurum şehir merkezine yaklaşık bir buçuk saat uzaklıktadır.
Erzurum Kongre ve Milli Mücadele Müzesi
Erzurum Kongresi’nin yapıldığı tarihi bina, 1864 yılında inşa edilmiştir. 1919 yılında Kurtuluş Savaşı için kullanılan bu bina, zamanla restorasyonla Milli Mücadele Müzesi’ne dönüştürülmüştür. Müze, Kurtuluş Savaşı’na dair fotoğraflar, tarihi belgeler, 10. Yıl Nutku’nun el yazması kopyası ve kongreye katılan delegelerin fotoğrafları gibi zengin bir koleksiyona sahiptir.
Mecidiye Tabyası
1870-1878 yılları arasında Osmanlı-Rus savaşına tanıklık etmiş olan Mecidiye Tabyası, Top Dağı’nın kuzey ucunda savunma amaçlı inşa edilmiştir. Sultan Abdülmecid döneminde yapılan bu taş yapı, yay şeklinde bir plana sahiptir. Yanık Deresi ve Gürcü Boğazı arasında konumlanan tabya, düşman saldırılarına karşı inşa edilmiş önemli bir savunma yapısıdır.
Erzurum Ulu Camii
Erzurum’un en büyük ve en eski camisi olan Erzurum Ulu Camii, 1179 yılında Saltuklu Emiri Nasreddin Aslan Mehmet tarafından yaptırılmıştır. Beylik dönemi mimarisinin örneklerini taşıyan cami, 28 pencereye sahiptir. Kırlangıç kubbesi, minber ve mihrabı dikkat çeker. Erzurum Ulu Camii, şehirdeki en önemli simgesel yapılardan biridir.
Erzurum Gökkuşağı Tepeleri
45 milyon yıl öncesine dayanan Erzurum Gökkuşağı Tepeleri, iklim değişiklikleri ve erozyonun etkisiyle kırmızı renge bürünmüş doğa harikalarıdır. Oltu civarında bulunan bu benzersiz yapılar, demir ve minerallerin etkisiyle oluşmuştur. Benzer örnekleri yalnızca Çin ve Peru’da bulunan bu tepeler, jeoturizm açısından büyük bir öneme sahiptir.
Öşvank Manastırı
Öşvank Manastırı, Gürcü Bağratlı Hanedanlığı tarafından 963-973 yılları arasında inşa edilmiştir. Uzundere ilçesinde yer alan manastır, Bizans döneminde geliştirilen büyük kubbeleri ve aziz freskleri ile dikkat çeker. Manastır, mistik bir atmosfer sunan özel tasarımlı pencerelere ve tarihi duvar resimlerine sahiptir.
Erzurum Saat Kulesi
Erzurum Saat Kulesi, Saltuklu Hükümdarı Ebu’l Kasım tarafından 12. yüzyılda inşa ettirilmiştir. Minare olarak tasarlanan kule, kesme taşlarla silindirik bir yapıda inşa edilmiştir. Cumhuriyet Caddesi’nde yer alan bu yapı, hem gözetleme kulesi hem de zamanla bir saatin bulunduğu önemli bir yapıdır.
Çobandede Köprüsü
Çobandede Köprüsü, 13. yüzyılda İlhanlılar döneminde yapılmış ve Aras Nehri’nin iki yakasını birbirine bağlayan tarihi bir yapıdır. 128 metre uzunluğa ve 8,5 metre genişliğe sahip olan bu köprü, zorlu kemerleriyle dikkat çeker. 2011’de restore edilen köprü, gün doğumu ve gün batımında muazzam manzaralar sunar.
Karasu Nehri
Murat Nehri ile birleşerek Fırat Nehri'ni oluşturan Karasu Nehri, dünyanın en hızlı akan nehirlerinden biridir. Çevresindeki doğal güzellikleri ile rafting ve kano gibi ekstrem su sporlarına elverişlidir. Aynı zamanda trekking parkurları ve kamp alanlarıyla doğa yürüyüşleri ve piknik yapmak için de popüler bir yerdir. Karasu Nehri’nin etrafı, büyüleyici manzaralarla ziyaretçilerini bekliyor.
Gastronomi
Cağ Kebabı: Kuzu etinden yapılan döner türü, süt, soğan ve baharatlarla lezzetlendirilir, odun ateşinde pişirilir ve lavaşla servis edilir.
Aşotu Çorbası: Yoğurt, soğan, kişniş ve buğdayla yapılan sıcak bir kış çorbasıdır. Kıyma eklenebilir.
Kesme Aşı: Erişte ve yeşil mercimek içerir, kışın tercih edilen doyurucu bir çorbadır.
Erzurum Ketesi: Tereyağlı hamur işi, kahvaltıda tercih edilir, kruvasana benzer.
Soğuk Ayran Aşı Çorbası: Nohut, yoğurt ve mısır içerir, yaz aylarında serinletici bir lezzettir.
Tatar Böreği: Un, yumurta, patates ve kıyma ile yapılan, haşlanarak pişirilen bir börek türüdür.
Kelecoş: Kuzu etinin yanında yeşil mercimek, buğday, nohut gibi malzemelerle pişirilir, zengin ve doyurucu bir yemektir.
Şalgam Dolması: Şalgam içi kıyma ve bulgurla doldurulup pişirilir, değişik bir dolma deneyimi sunar.
Lalanga: Un, süt ve yumurtadan yapılan, kahvaltılarda ve atıştırmalık olarak tüketilen bir Osmanlı mutfağı yemeğidir.
Lor Dolması: Lor peyniri, kaymak ve bulgurla hazırlanan iç harçla sarılmış karalahana dolmasıdır.
Yumurta Pilavı: Un, yumurta ve cevizle yapılan, makarna benzeri bir pilavdır.
Gliko: Bulgur, un ve domates salçası ile hazırlanan, soslu ve doyurucu bir yemektir.
Çiriş Otu Yemeği: Et içermeyen, soğanla kavrulmuş çiriş otu yemeğidir.
Şiş Köfte: Kuzu kıymalı köfteler şişe geçirilip pişirilir, bazlama ile servis edilir.
Otlu Kebap: Kıyma ve otlarla yapılan, fırında pişirilen hafif kebaptır.
Dul Çullaması: Kuru dut, tereyağı, şeker ve yumurta ile yapılan tatlıdır.
Kadayıf Dolması: Cevizle doldurulmuş kadayıf, şerbetle tatlandırılır, çıtır çıtır bir tatlıdır.
Demir Tatlısı: Kızartılarak yapılan, şerbetli bir tatlıdır, demir kalıplarda şekil verilir.
Ekonomi ve Geçim Kaynakları
Erzurum'un tarımında hayvancılık, tarla ürünlerinden önce gelir. Sert iklim nedeniyle buğday, arpa, çavdar, mercimek gibi ürünler yetişir. Sebze ihtiyacı ise güney illerden karşılanır. Erzurum'da elma, armut, vişne, kiraz gibi meyveler yetişir. Sulama sistemleri sayesinde verim artmıştır. Erzurum, Türkiye'nin en yüksek ve soğuk illerindendir, kışları çok soğuk ve karlıdır, yazları ise sıcak ve kuraktır. Yağış miktarı yıllık 460 mm'dir.
İklim nedeniyle Erzurum, ilkbaharda yeşil, kışın beyaz, yaz ve sonbaharda sarı bir görünüme sahiptir. Ormanlar, dağların kuzey yamaçlarında yer alır ve yüzölçümünün %9'unu oluşturur. Çayır ve meralar, arâzinin %68'ini kaplar.
Ekonomi tarıma dayanır, ancak sanayi yeni gelişmektedir. Erzurum’da 1969’dan beri düzenlenen “Doğu Fuarı” bölgenin ekonomik gelişmesini dünyâya duyurmakta, turizme hizmet etmektedir. Erzurum'da hayvancılık, koyun, sığır ve kıl keçisi beslenir, ayrıca arıcılık oldukça gelişmiştir. Ormancılık zengin değildir, ancak ağaçlandırma çalışmaları sürmektedir.
Maden rezervleri bakımından Erzurum zengindir, linyit, bakır, krom ve alçıtaşı gibi maddeler bulunmaktadır. Erzurum, soğuk iklimi nedeniyle sanayi açısından daha az gelişmiştir. Başlıca sanayi kuruluşları arasında et kombinası, şeker fabrikası, çimento fabrikası ve tekstil işletmeleri bulunmaktadır. Erzurum'un el sanatları ise halı, kürk ve bıçaklarıyla ünlüdür.
Erzurum, tarihi, kültürel mirası, doğal güzellikleri ve kış turizmi ile ziyaretçilere eşsiz bir deneyim sunar. Erzurum, geçmişin izlerini günümüze taşırken aynı zamanda doğanın kalbinde keşfedilecek pek çok zenginlik barındırır. Hem tarihi hem de doğal alanlarda keşfe çıkmak isteyenler için Erzurum, mükemmel bir destinasyon olacaktır.
Mihrimah E-Ticaret ve Turizm Şirketi, Türkiye ve dünya çapında her türlü turistik turu sağlayarak, sizleri unutulmaz bir seyahat deneyimi yaşamaya davet etmektedir. Erzurum’un tarihi ve doğal güzelliklerini keşfetmek, bu şehri en iyi şekilde deneyimlemek için Mihrimah E-Ticaret ve Turizm Şirketi ile seyahatinizi planlayın. Mihrimah, tüm Türkiye’de anlaşmalı olduğu otellerde size konaklama hizmeti sunarak, konforlu bir tatil geçirmenizi ve keyif almanızı sağlar. Erzurum’un eşsiz güzelliklerini keşfetmeye hazır olun, Mihrimah ile seyahatiniz bir ömre değer olacak!